Amerykańscy producenci chipów, w tym Intel, AMD, Texas Instruments i dystrybutor Mouser Electronics stoją przed amerykańskimi sądami oskarżeni o pośrednie dostarczanie kluczowych komponentów do dronów i systemów rakietowych używanych przez Rosję na Ukrainie. Pomimo rygorystycznych kontroli eksportu w pozwie zarzuca się, że technologia firm znalazła zastosowanie w broni takiej jak Shahed 136, Kh-101 i Iskander-M z powodu niewystarczającej kontroli łańcucha dostaw.
Istota zarzutów
Postępowania sądowe prowadzone przez amerykańskie i ukraińskie kancelarie prawne nie zezwalają na sprzedaż bezpośrednią do Rosji. Zamiast tego skupiają się na rzekomej bierności firm, które uniemożliwiały dotarcie ich produktów do Moskwy za pośrednictwem irańskich i chińskich pośredników. Prawnicy twierdzą, że firmy nadal współpracowały z dystrybutorami powiązanymi z podmiotami objętymi sankcjami, ignorując publiczne raporty i ostrzeżenia rządowe dotyczące ryzyka przekierowania dostaw.
“Oznaki przekierowania były oczywiste. Kontynuowali jednak swoją działalność.” – Oświadczenie Kancelarii Prawnej Watts
W raporcie Kijowskiej Szkoły Ekonomicznej i Międzynarodowej Grupy Roboczej ds. Sankcji wobec Rosji z 2023 r. zidentyfikowano 174 zagraniczne komponenty w rosyjskich dronach, z czego 36 pochodziło od Texas Instruments i chipów Xilinx firmy AMD. To pokazuje, jak łatwo można obejść ograniczenia nałożone na zachodnią technologię.
Dlaczego to jest ważne?
Pozew ten uwydatnia krytyczną słabość bezpieczeństwa globalnego łańcucha dostaw. Kontrole eksportu w USA mają na celu zapobieganie przedostawaniu się sprzętu wojskowego w ręce wrogich sił, ale rzeczywistość pokazuje, że luki w egzekwowaniu prawa pozwalają na prześlizgnięcie się krytycznej technologii bez względu na wszystko. Nie jest to wyłącznie kwestia prawna: rodzi ona pytania o odpowiedzialność przedsiębiorstw w przypadku wykorzystywania produktów do wzniecania konfliktów zbrojnych.
Sprawa podkreśla również rolę krajów trzecich, zwłaszcza Iranu i Chin, w ułatwianiu tych przekierowań. Działają jak kanał, co utrudnia bezpośrednie egzekwowanie ograniczeń u źródła.
Odpowiedź firm
Intel twierdzi, że po inwazji zgodnie z sankcjami zaprzestał dostaw do Rosji i Białorusi. Mouser Electronics oświadczyła, że złoży skargę w postępowaniu sądowym, natomiast Texas Instruments i AMD nie wypowiedziały się jeszcze publicznie. Pozwy mają na celu zadośćuczynienie ofiarom ataków dronów i zapobieżenie przyszłemu eksportowi tych technologii.
Patrzę w przyszłość
Wynik tych procesów może zmienić sposób, w jaki firmy technologiczne kontrolują swoje łańcuchy dostaw. Jeżeli sprawy te okażą się pomyślne, sprawy te mogą doprowadzić do wprowadzenia bardziej rygorystycznych środków zapewniających zgodność, potencjalnie zakłócając światowe przepływy handlowe i podnosząc koszty. Mówiąc szerzej, wyzwanie prawne sygnalizuje rosnącą presję na korporacje, których produkty przyczyniają się do współczesnej wojny.
