Denemarken maakt furore in de mondiale strijd tegen deepfakes met een gedurfd voorstel om de auteursrechtwetgeving te herdefiniëren. Het wetsvoorstel, dat naar verwachting begin volgend jaar zal worden aangenomen, heeft tot doel burgers eigenaarschap te geven over hun eigen beeltenis – wat betekent dat digitaal vastgelegde beelden en stemmen kunnen worden beschermd tegen ongeoorloofde manipulatie en online verspreiding zonder toestemming. Dit komt in een tijd waarin deepfake-technologie dramatische vooruitgang heeft geboekt, waardoor er bezorgdheid ontstaat over het misbruik ervan voor kwaadaardige doeleinden, zoals het verspreiden van verkeerde informatie, het beschadigen van reputaties en het creëren van pornografie zonder wederzijds goedvinden.
De voorgestelde wet gaat rechtstreeks in op de huiveringwekkende realiteit waarmee individuen als Marie Watson worden geconfronteerd, een Deense livestreamer van videogames die in 2021 een door AI gegenereerd beeld van zichzelf digitaal naakt op Instagram vond. Het incident bracht haar emotioneel van streek en benadrukte de kwetsbaarheid van gewone mensen voor deze snel evoluerende dreiging. Terwijl Watson zich aanvankelijk machteloos voelde tegen de verspreiding van de gemanipuleerde inhoud online, probeert de voorgestelde wetgeving van Denemarken die dynamiek te veranderen.
Het juridische landschap veranderen
Het wetsvoorstel weerspiegelt een groeiende mondiale erkenning dat de bestaande wettelijke kaders slecht toegerust zijn om de unieke uitdagingen van deepfakes aan te kunnen. Hoewel sommige landen specifieke aspecten hebben aangepakt, zoals het zonder wederzijds goedvinden delen van intieme beelden (zoals blijkt uit recente Amerikaanse wetgeving), hanteert het wetsontwerp van Denemarken een meer alomvattende aanpak. Door individuen het auteursrecht op hun eigen beeltenis te verlenen, zouden ze de mogelijkheid krijgen om de verwijdering van ongeautoriseerde deepfakes van onlineplatforms te eisen.
De praktische implementatie blijft echter onduidelijk. Het bepalen van wat parodie of satire inhoudt, wat de wet wil uitsluiten, kan in de praktijk complex blijken. Het roept ook vragen op over de handhaving: hoewel sociale-mediaplatforms zware boetes kunnen krijgen als ze dergelijke inhoud niet verwijderen, is het onwaarschijnlijk dat individuele gebruikers worden bestraft onder deze eerste versie van de wet.
Een baken voor andere landen?
Het initiatief van Denemarken trekt de aandacht over de grenzen heen. Het land bekleedt momenteel het roulerende voorzitterschap van de Europese Unie en heeft al interesse gewekt van medelidstaten als Frankrijk en Ierland. Of het Deense model uiteindelijk effectief zal blijken in het terugdringen van de proliferatie van deepfake valt nog te bezien, maar het signaleert onmiskenbaar een cruciale verschuiving in de manier waarop regeringen deze complexe kwestie benaderen.
De uitdaging is monumentaal. Zoals Henry Ajder, oprichter van adviesbureau Latent Space Advisory en expert op het gebied van generatieve AI, opmerkt, bieden de huidige juridische instrumenten beperkte bescherming voor individuen tegen deepfakes. De bereidheid van de Deense regering om het probleem frontaal aan te pakken, roept cruciale vragen op over het evenwicht tussen het waarborgen van individuele rechten in het digitale tijdperk en het behoud van de vrijheid van meningsuiting en creatieve expressie.
Het onderstreept ook de dringende noodzaak van internationale samenwerking om duidelijke richtlijnen en effectieve oplossingen vast te stellen om de groeiende dreiging van deepfakes te bestrijden, die de grenzen tussen realiteit en verzinsel steeds gemakkelijker blijven vervagen.
